Тәрбие жұмысының жылдық жоспары 2021-2022 оқу жылы

«БЕКІТЕМІН»

Мектеп директоры:

_________ Д.С. Жайсанбаева

«____» _______ 2021 жыл

                                                                                                             «Тәрбиесіз берілген білім –адамзаттың

                                                                         қас жауы, ол келешекте  адам өміріне опат  әкеледі.»

                                                                                                                              Әл-Фараби

"Алматы облысы Білім басқармасының

Талғар ауданы бойынша білім бөлімі" мемлекеттік мекемесінің        «І. Жансүгіров атындағы  мектепке дейінгі шағын орталығы № 37 жалпы білім беретін орта мектебі" коммуналдық мемлекеттік мекемесінің тәрбие жұмысының жылдық жоспары

2021-2022 оқу жылы

Тәрбие жоспарының мазмұны

1. Білім беру ұйымдарында тәрбие жұмысын ұйымдастырудың ерекшеліктері

2. Нормотивтік құқықтық құжаттар

3. Әдістемелік нұсқау хат-2021-2022

4. Талғар ауданының 2021-2022 оқу жылына арналған тәрбие жұмысының жылдық                  циклограммасы

5. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2021 жылғы 16 қыркүйектегі № 472 бұйрығы.

2. Білім беру ұйымдарында тәрбие жұмысын ұйымдастырудың ерекшеліктері

Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың  2020-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасына сәйкес оқу-тәрбие процесі білім берудің барлық деңгейлерінде бірыңғай идеологиялық және құндылықтарға негізделіп ұйымдастырылады.

Тәрбие процесін адамзаттың жинақтаған мәдениетін, ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтарды оқушының жеке мәдениетіне, тұлғалық құндылығына айналдыру мақсатындағы оқушының өмір әрекетін ұйымдастыру деген ұғыммен тәрбие шаралары барлық ынталы тараптардың: отбасы, білім беру ұйымдары, қоғамның кең ауқымда қатысуымен кешенді түрде жүргізілуі тиіс.

Тәрбие жұмыстарын ұйымдастырудың нормативті-құқықтық базасы келесі құжаттар:

• «Бала құқығы туралы» БҰҰ Конвенциясы

https://adilet.zan.kz/kaz/search/docs/;

• Қазақстан Республикасының Конституциясы

https://adilet.zan.kz/kaz/docs/S1100000002;

• «Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы» ҚР Кодексі 2011 жылғы 26 желтоқсандағы №518-IV  https://adilet.zan.kz/kaz/docs/K1100000518;
• 2030 жылға дейінгі ҚР отбасылық және гендерлік саясат тұжырымдамасы https://adilet.zan.kz/kaz/search/docs/fulltext;
• «Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы» ҚР Заңы 2002 жылғы 8 тамыздағы № 345 https://adilet.zan.kz/kaz/search/docs/dt;
• «Тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы туралы» ҚР Заңы 2009 жылғы 4 желтоқсандағы № 214-IV https://adilet.zan.kz/kaz/search/docs/dt;
• «Балаларды денсаулығы мен дамуына зардабын тигізетін ақпараттан қорғау туралы» ҚР Заңы 2018 жылғы 02 шілдедегі №169-VI https://adilet.zan.kz/kaz/search/docs/dt;
• «Білім туралы» ҚР Заңы 2007 жылғы 27 шілдедегі №319 https://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z070000319
• Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 27 желтоқсандағы №988 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың 2020-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы https://adilet.zan.kz/kaz/search/docs/dt;
• Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің                       2019 жылғы 15 сәуірдегі №145 бұйрығымен бекітілген «Рухани жаңғыру» бағдарламасын іске асыру жағдайындағы тәрбиенің тұжырымдамалық негіздері https://nao.kz/
• Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 1 қазандағы № 525 бұйрығымен бекітілген Қазақстан Республикасында өлкетануды дамытудың тұжырымдамалық негіздері https://nao.kz/.

Білім беру жүйесінің негізгі мақсаттарының бірі – педагогикалық тәжірибеге білім алушылардың академиялық білімін, негізгі біліктіліктері мен құзырлылықтарын қалыптастыруды, олардың оқуға деген ұмтылысын, оқу-танымдық әрекетке қызығушылығын арттыруды қамтамасыз ететін білім берудің мазмұнын, оқыту мен тәрбиелеудің заманауи әдістері мен технологияларын ендіру.

Білім алушылардың функционалдық сауаттылықтары мен әмбебап құзырлылықтарын қалыптастыруға қол жеткізетін бағыттардың бірі – құндылыққа негізделген оқыту мен тәрбие бағдарламасы (одан әрі – Бағдарлама).

Бағдарламаның шешуші идеясы оқу-тәрбие процесін білім алушыларды ұлттық құндылықтар негізіндегі жалпыадамгершілік  құндылықтарға баулуға бағыттау.

2021-2022 оқу жылында құндылықтарға негізделген оқу-тәрбие бағдарламасын іске асыру шеңберінде төмендегі жобалар ұсынылады:

• «Оқуға құштар мектеп»;
• «Отбасы – орта мектеп»;
• «Құқықтық сана – қауымға пана»;
• «Дәстүр мен ғұрып»;
• «Еңбек – елдің мұраты»;
• «Үнем – қоғам қуаты»;
• «Ерте жастан бастап экологиялық мәдениет»
• «Психологиялық көмек көрсету және мектептің татуластыру қызметтерін ұйымдастыру»
• «Қоғамға қызмет»;
• «Мектеп өмірінің бір күні»;
• «Дебат» қозғалысы;
• Оқушылардың «Өзін-өзі басқару» ұйымдары;
• «Өзін-өзі басқару күні», «Өзін-өзі басқару аптасы» жобалары;
• «Музей сабақтары» – «Музей күні» жобасы;
• «Театр сабақтары» жобасы.

Оқу жылының әрбір аптасында өткізілетін 34 сынып сағатының тақырыптары ұсынылады (сілтеме).

Жобалардың негізгі идеясы білім алушыларды ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтар негізінде тәрбиелеу болып табылады.

Жоба материалдары Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясының сайтында орналастырылған. https://www.nao.kz).

Еліміздің орта білім беру ұйымдарындағы тәрбие жұмысы «Рухани жаңғыру» бағдарламасын іске асыру жағдайындағы Тәрбиенің тұжырымдамалық негіздеріне сәйкес сегіз негізгі бағыт бойынша жүзеге асырылады.

Бірінші бағыт - «Қазақстандық патриотизм мен азаматтық тәрбие және құқықтық тәрбие» білім алушыларда қазақстандық патриотизм сезімін, құқықтық және азаматтық өзіндік сана-сезімді; жеке бас бостандығының құндылығын; төзімділіктің құндылығын; зорлық-зомбылық пен агрессияға жол бермеуді; меншік пен материалдық өркендеудің құндылығын; еңбекке құрметпен қарауды; өмірге құрметпен қарауды; әртүрлі кемсітулерге жол бермеуді, «тең және әртүрлі адамдардың» қағидаттық теңдігі идеясын қалыптастырады.

Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің және Семей полигонының жабылуының 30 жылдығына орай 2021-2022 оқу жылында «Туған елге тағзым» жалпыреспубликалық экспедициясын, «Тарих тағылымы» және «Қазақ мәдениетінің антологиясы» әлеуметтік жобаларын, «Қазақстанның қасиетті рухани құндылықтары» («Қазақстанның киелі географиясы») жобасын қамтитын «Ұлы дала мұрагерлері» жобасын іске асыруды жалғастыру қажет.

Білім алушылар арасында өлкетану білімін насихаттау мен танымал ету келесі материалдарда көрсетілген:

• Қазақстан Республикасында өлкетануды дамытудың Тұжырымдамалық негіздерінде;
• «Рухани жаңғыру» бағдарламасын іске асыру аясында жалпы білім беретін ұйымдарда өлкетану жұмыстарын жетілдіру бойынша әдістемелік ұсынымдарда;
• «Айналаға қара» («Ауыл өмірі», «Қала өмірі»): «Әлеуметтік – тарихи тәжірибе» бағытын ұйымдастыру бойынша әдістемелік ұсынымдарда;
• «Өлкетану»: мәдени-генетикалық кодтың негізі (мәдени мекемелердегі өлкетану сабақтары) (5-7-сыныптар) пәнін жүргізу бойынша әдістемелік ұсынымдарда;
• «Қазақстанның киелі орындары – Қазақстанның киелі жерлерінің географиясы» жобасы бойынша тәрбие жұмысының құрылымдық жүйесін ұйымдастырудың әдістемелік ұсынымдарында;
• білім беру ұйымдарында «Туған жер» бағдарламасы арқылы білім алушылардың қазақстандық патриотизмін қалыптастыру бойынша әдістемелік ұсынымдарда. (https://www.nao.kz)

«Жас қыран» (1-4-сыныптар), «Жасұлан» (5-10-сыныптар), «Жас сарбаз» әскери-патриоттық клубтары, балалар мен жасөспірімдер қозғалысының қызметін ұйымдастыру бойынша жұмыс білім алушылардың бойында патриотизм мен азаматтық жауапкершілікті қалыптастыру мен дамытуға негіз болып табылады. Орта білім беру ұйымдарында мектептердегі өзін-өзі басқару органдарына    маңызды  рөл беру және жұмысты «Жас Ұлан» бірыңғай балалар мен жасөспірімдер ұйымы мектеп комитетінің жұмысы үлгісінде құру ұсынылады («Жас Ұлан» бірыңғай балалар мен жасөспірімдер ұйымы» республикалық қоғамдық бірлестігі қызметін ұйымдастыру бойынша әдістемелік ұсынымдар»).

Балалар мен жасөспірімдер қозғалысын дамытуға жауапты аға тәлімгерлердің біліктілігін арттыру үшін сайтта орналастырылған аға тәлімгерлердің қызметін ұйымдастыру бойынша авторлық әдістемелік материалдар мен құралдар ұсынылады www.zhasulan.kz.   «Аға тәлімгердің қоржыны» бөлімінде орналасқан https://www.zhasulan.kz/kz/project/view?id=14.

Қазақстан Республикасының білім беру ұйымдарында Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 15.02.2021 ж. № 1-18-4 / 566-И: 15.02.2021 ж. хатымен Қазақстанның барлық аймақтарына жіберілген «Мектеп/студенттік парламент» білім алушылардың өзін-өзі басқару органдарын дамыту тұжырымдамасы (бұдан әрі - Тұжырымдама) осы модельді іске асырудың нормативтік құжаты болып табылады. Тұжырымдаманың  мәтіні

https: //www.ziyatker.org/schoolparliament сайтында ораналасқан.

Білім алушыларды құқықтық тәрбиелеу тәрбиенің бір түрі болып табылады.

«Құқықтық сана – қауымға пана» жобасы  білім алушылардың құқықтық сауаттылығы мен құқықтық санасын арттыруға және құқықтық мәдениет дағдыларын қалыптастыруға бағытталған. Осы жоба шеңберінде білім беру ұйымдарында заманауи әдістемелер негізінде білім беру және тәжірибеге   бағдарланған іс-шараларды өткізу жоспарлануда.

Білім алушылардың санасы мен құқықтық мәдениетін қалыптастыру критерийлері болып негізгі заңдарды білу, оларды түсіну және міндетті түрде мүлтіксіз орындау; құқыққа, заңдылыққа құрмет көрсету; алған білімдерін күнделікті өмірде практикада өз бетінше, өз орнына қолдана білу; нормаларға қайшы келмейтін мінез-құлық әдетін қалыптастыру болып табылады.

Жоғары сыныптарда оқушыларды құқық қорғау органдарының қызметімен таныстыру, құқыққа қарсы мінез-құлық үшін жауапкершілік туралы айту қажет. Білім алушылар «Бала құқығы туралы» БҰҰ Конвенциясының негізгі ережелерін, «Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы» ҚР Кодексін, «Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы» және «Тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы туралы» ҚР Заңдарын білулері тиіс. Жасөспірімдердің репродуктивтік денсаулығы мен қауіпсіздігін қорғау бойынша зерттеу мәселесіне айрықша назар аудару маңызды.

Мектеп пен ата-аналар балаларды қоғамға жат мінез-құлықтан бас тарту мәдениетіне тәрбиелеуі керек.

Инклюзивті мәдениет әртүрлілікті құрметтеу және айырмашылықтарға төзімділік құндылықтарын қабылдауды қамтиды.Білім алушылардың, педагогтердің, ата-аналардың және жалпы қоғамның инклюзивті мәдениетін қалыптастыру бойынша жұмыстың неғұрлым тиімді нысандары әртүрлі көрнекіліктерді міндетті түрде көрсете отырып, форумдар, арнайы семинарлар, жиналыстар ұйымдастыру, оның ішінде ерекше білім беруге қажеттілігі бар табысты адамдар (Серік Есматов, Шахан Жолдасбаев, Зульфия Раухатовна – «Қазақстанның 100 жаңа есімі» жобасының кейіпкерлері, Пабло Пинед, Ника Вуйчиче, Стивен Хокинг және т .б.) туралы презентациялар болып табылады.

Инклюзивті мәдениетті инклюзивті білім берудің табысты іске асыру факторы ретінде ғана емес, сонымен қатар ерекше білім беруге қажеттіліктері бар тұлғалардың әлеуметтенуіне және жалпы қоғамның тұтастай өзгеруінің негізі ретінде қарау керек.Тәрбие жұмысын осы бағытта сәтті ұйымдастыру үшін білім беру ұйымдарында инклюзивті мәдениетті қалыптастыру бойынша әдістемелік ұсынымдарды және https://www.nao.kz. сайтында орналастырылған «Ұлттың алтын қоры» - «100 жаңа есім» кейіпкерлері жобасын пайдаланыңыз.Білім беру ұйымдарында білім алушылардың психикалық денсаулығы мен өмірлік дағдыларын қалыптастыруға мектептердегі зорлық-зомбылыққа ден қоюдың алдын алу, сондай-ақ кәмелетке толмағандар арасында суицидтің алдын алуға ерекше назар аудару қажет.

«Психологиялық қызмет және мектептегі татуласу қызметтерін ұйымдастыру» жобасын іске асыру педагогтерге «тәуекел тобындағы» балаларды анықтауға және оларға уақытылы көмек көрсетуге, мектептегі зорлық-зомбылықтың жолын кесуге, кәмелетке толмағандар арасында суицидтің алдын алуға көмектеседі, өйткені бүгінгі күні бұл проблемалар жасөспірімдер арасында орын алуда.

Осы бағытта әдістемелік көмек ретінде «Bilim Foundation» қоғамдық қоры әзірлеген бейнематериалдар педагогтер мен ата-аналар үшін үлкен қызығушылық тудырады (сайттарға сілтеме: https://zhastar.org/application/parentspage, https://zhastar.org/application/ studentspage#1).

Ұсынылған материалдардың құндылығы қазіргі білім алушы жастардың арасында жиі кездесетін мәселелерді көрсетеді және түбегейлі шешуді қажет ететіндігінде.Бұл жасөспірімдер арасындағы буллинг, кибербуллинг, психикалық денсаулықтың, репродуктивті денсаулықтың, ментальды денсаулықтың және т.б. бұзылуы. Бейнематериалдардың мазмұндық контенті, форматы мен ұзақтығы, қазақ және орыс тілдерінде қолжетімді баяндалу тілі, шынайы өмірден алынған мысалдар/жағдаяттар, тақырыптардың көп өлшемділігі бейнематериалдардың тартымды жақтарының бірі болып табылады.

Бейнежазбалар білім беру процесінің барлық қатысушыларына: ұстаздарға, білім алушыларға және ата-аналарға, сонымен қатар білім беру ұйымдарының психологиялық қызметтері мен мектептердің татуластыру қызметтеріне әдістемелік және практикалық көмек көрсетеді.

Бұл бейнематериалдар «тәуекел тобына» кіретін балаларды анықтау және оларға дер кезінде көмек көрсету, буллингтің жолын кесу мақсатында психологиялық қызметтердің жұмысы күшейтілетіндігі 2020-2025 жылдарға арналған БҒДМБ мазмұнында өзекті болып табылады.

Сондай-ақ «Әдепті адам – әдемі адам: балалар мен жасөспірімдер арасында бейәлеуметтік құбылыстардың алдын алу» әдістемелік ұсынымдары және 2020 жылы Ы. Алтынсарин атындағы ҰБА әзірлеген нашақорлық, темекі шегу және алкоголизмнің алдын алуды ұйымдастыру жөніндегі әдістемелік ұсынымдар https://www.nao.kz. сайтында орналастырылған.

2) Рухани-адамгершілік тәрбие – адамгершілік бейнесі, адамгершілік сана; құндылық сезімдері мен қасиеттері – гуманизм, ар-ождан, ар-намыс, парыз, сенім, жауапкершілік, серіктестік, мейірімділік, ұят, қағидаттық, мейірімділік, ынтымақтастық, ұлттық келісімнің құндылығы, басқа халықтардың мәдениетін, дәстүрлері мен тілін құрметтеу; өмірге этикалық жауапты көзқарас сияқты құндылықтарды қалыптастырады.

Білім алушылардың адами әлеуетін ашудың, адамгершілікті тәрбиелеудің және әлеуметтік тәжірибені дамытудың ең тиімді және орынды құралдарының бірі еріктілік – оқыту мен тәрбиелеудегі инновациялық тәрбиелік тәсіл болып табылады. Еріктілер – бұл  адалдық, әділдік, мейірімділік, жауапкершілік, достық, мейірімділік, төзімділік және жасампаздық институты.

Орта білім беру ұйымдары білім алушыларды «Қоғамға қызмет» әлеуметтік еріктілер жобасын – «Мектепке жол», «Қамқорлық»,  «Мектепке жиналуға көмектес», «Адамға қуаныш сыйла» және т.б. акцияларды жүзеге асыруға кеңінен тарту қажет.

Орта білім беру ұйымдарында еріктілер қозғалысын ұйымдастыру туралы толығырақ ақпарат «Білім беру саласындағы еріктілік пен қайырымдылық және олардың қазіргі жағдайдағы білім беру жүйесін жаңғыртудағы рөлі» әдістемелік ұсынымдарында берілген, Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы, 2019 ж. (https://www.nao.kz).

Рухани-адамгершілік тәрбиені қалыптастыруда 2021-2022 оқу жылы қазақтың педагог-ағартушысы, жазушы, фольклоршы, қоғам қайраткері, ғалым-этнограф Ыбырай Алтынсариннің туғанына 180 жыл толуына; қазақтың халық ақыны Жамбыл Жабаевтың 175 жылдығына; Қазақстанның көрнекті саяси және қоғам қайраткері Әлихан Бөкейхановтың 155 жылдығына; Қазақ КСР Халық әртісі, кеңес және қазақ мемлекетінің музыкатанушысы, композитор, дирижер, ақын Ахмет Жұбановтың 115 жылдығына; қазақ ақыны әрі жазушысы, аудармашы Мұқағали Мақатаевтың 90 жылдығына арналған бұқаралық іс-шаралар өткізу маңызды рөл атқарады.

Олар: «Қазақстанның ұлы ақындары мен жазушылары», «Адамзаттың ұлы ұстаздары», «Қазақстанның ұлы ойшылдары мен философтары» атты әдеби кеш, «Сұлулық әлемді құтқарады» атты поэтикалық кеш, «Жанашырлық – адамның барлық адамгершілік ниетінің негізі» атты әдеби-музыкалық композициялар, «Махаббат – адам өмірінің негізі», «Ізгіліктің жасампаз күші» атты адамгершілік-рухани мазмұндағы тестілер мен сұхбаттар.

2021-2022 оқу жылында кітап оқуды қолдау және кітаптың мәртебесін арттыру мақсатында білім алушылар арасында «Оқуға құштар мектеп» жобасы барлық өңірде біртіндеп енгізілетін болады.

Жобаның негізгі бағыттары өзара қарым-қатынас және әлеуметтік әріптестік арқылы білім алушылардың оқу құзыреттілігін, оқу мәдениеті деңгейін және білім алушылардың оқу белсенділігін арттыруға, оқушылардың оқу сауаттылығы бойынша халықаралық зерттеулерге қатысуын жалғастыруға және бірыңғай оқырмандар қауымдастығын қалыптастыру бойынша жобаны іске асыру үшін іс-шараларға ата-аналарды тартуға бағытталған.

Мектеп сайтында үздік балалар әдебиеті мен мектеп әдебиетіне арналған түрлі сервистер, балалар мен жасөспірімдердің кітап оқуын жандандыру бойынша ресурстар (интернет-викториналар, ұсынымдық сервистер, кітап клубтары туралы ақпарат және т.б.) ұсынылуы тиіс.

Кітаптарды электрондық форматта, соның ішінде мобильді құрылғылардың көмегімен оқу үшін мүмкіндіктерді пайдалану, балаларға әдебиет ағынын жақсартуға көмектесетін және кітапқа жаңа оқырман-балаларды тартатын жаңа электрондық ресурстарды дамыту қажет.

Оқушылардың мінез-құлқына әсер ететін және қолжетімді хабарламаларды алға жылжытатын жаңа тәсілдердің бірі – танымал жылжыту теориясы (the Nudge theory).

Бұл адам мінез-құлқын басқару технологиясы бір нәрсе істеуге тікелей мәжбүрлемейді, бірақ қажетті бағытқа қарай ақырын «жылжытады».

Қоғамда мінез-құлық мәдениетін қалыптастыру мақсатында мектепте әрбір білім алушы үшін түсінікті және қолжетімді құндылықтарды ілгерілетуде мынадай тетіктерді іс жүзінде қолдану ұсынылады:

• Атап айтқанда, «Отан оттан да ыстық», «Жолдасы көптің – олжасы көп», «Еңбек – ердің көркі» және т.б. назар аудартатын қазақ мақал-мәтелдері жазылған баннерлерді  мектеп ғимаратына орналастыру – дәстүрлі құндылықтарды санада нығайтуға, визуалды әсер етуге көмектеседі.
• Оқу барысында білім алушылардың жағымды көңіл-күйін қалыптастыру және сәйкесінше психологиялық шиеленісті азайту үшін кедергісіз, фондық классикалық қазақ музыкасын қолдану, бұл одан әрі «айналасындағыларға құрметпен қарау» құндылығын қалыптастыруға және нығайтуға ықпал етеді.
• Білім беру ұйымдарында «Біздің мектеп – ең таза мектеп», «Бұл мектептің қызметкерлері мен білім алушылары – ең сыпайы адамдар», «Бүкіл өңірдегі шылым исі шықпайтын ғимарат» және т.б. жазуларды орналастыру.
• Асханада: «Өзіңе-өзің қызмет ет» деген жазу мен қоқыс тастау орнын көрсететін көрсеткіштерді орналастыру тазалықты сақтауды және техникалық қызметкердің еңбегін құрметтеуді қалыптастыруға ықпал етеді.

Мектептерде өзін-өзі басқару. Қазақстан Республикасының білім беру ұйымдарында өзін-өзі басқару органдарының қызметін ұйымдастыру білім алушылардың өзін-өзі басқару органдарын дамытудың «Мектептік/оқушылар парламенті» тұжырымдамасына сәйкес жүргізілуге тиіс (https://www.ziyatker.org/schoolparliament).

3) Ұлттық тәрбие шеңберінде құндылықтар жүйесін қалыптастыру мақсатында жаңа оқу жылында гуманистік және тәрбиелік құндылықтар тұрғысынан ұмытылған, бірақ цифрлық әлемнің жаңа дәуірімен үндес дәстүрлерді жаңғыртуға бағытталған «Дәстүр мен ғұрып» жобасы іске асырылатын болады.

Әрбір халық мәдениетінің құрамдас бөлігі ұрпақтан-ұрпаққа берілетін өз салт-дәстүрлерін, әдет-ғұрыптарын сақтау болып табылады. Дәстүр жастарды тәрбиелеуде, ұлттық сана-сезімді қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Жаһандану жағдайында ұлттық бірегейлікті, ұлттық кодты сақтауға қауіп туындайды. Осыған байланысты қазақ халқының мәдени мұрасын, салт-дәстүрлерін, сондай-ақ ұлттық тағамдарын зерделеу – өзекті міндеттердің бірі.

Оқушылардың қазақ тілін, Қазақстан Республикасының мемлекеттілік атрибуттары мен мемлекеттік рәміздерін білуге арналған конкурстар мен олимпиадаларды тұрақты негізде өткізу; әрбір мектепте мұражай ашу; көрнекті тұлғалардың, даңқты спортшылардың, ғалымдардың, «Қазақстанның 100 жаңа есімі» жобасы жеңімпаздарының білім алушылармен кездесулерін өткізу; сондай-ақ өңірдің тарихи-мәдени мұра объектілерінде мектеп оқушылары үшін өлкетану бойынша тақырыптық сабақтар өткізу өз өзектілігін жоғалтпайды.

Аталған бағыт шеңберінде: «Менің Отаным – Қазақстан» балалар мен жасөспірімдер туризмі және өлкетануды дамыту, экспедициялар, саяхат, экскурсиялар ұйымдастыру, «Тарих мұрасы», «Өз жеріңді таны» (өлкетанулық білімін және мектеп туризмін, тарихи-археологиялық қозғалысты арттыру, туған өлкенің тарихын, мәдениетін және дәстүрлерін терең зерттеу) «Табиғат бесігі» (туған жерге жауапкершілікпен және аялап қарау) жобаларын жүзеге асыру ұсынылады.

«Ұлттың алтын қоры» - «100 жаңа есім» жобасының кейіпкерлері, «Қазақстанның киелі орындары – Қазақстанның киелі жерлерінің географиясы» жобасы бойынша тәрбие жұмысының модельдері» әдістемелік ұсынымдары Академия әзірлеген «Дәстүр мен ғұрып» жобасын іске асыру үшін әдістемелік нұсқаулық болып табылады ( https://www.nao.kz).

4) Мектептегі отбасылық тәрбиенің мақсаты келесі құндылықтарды қалыптастыру болып табылады: неке құндылығы және отбасы мүшелерін құрметтеу; толыққанды отбасын құру үшін денсаулық құндылығы; рухани байлық; туыстары мен жақындарына деген адалдық сезімі; отбасылық дәстүрлер;  мұралар мен салт-дәстүрлерді ұқыпты қарау; ана құдыреті; сүйіспеншілік, адалдық, достық – құндылық сезімдері.

Отбасы мен мектепте, жалпыұлттық құндылықтардағы қоғамдық әлеуметтену институттарында балаларды тәрбиелеу – қазіргі заманғы білім берудің өзекті мәселесі, өйткені ұлттық тәрбие дәстүрлерін, халықтық отбасылық педагогиканың мәдени және білім беру құндылықтарын құрметтеу, сақтау және тарату көбінесе жас ұрпақты дайындауға, осы мәселені шешуге байланысты ұрпақтан-ұрпаққа, елдің лайықты азаматын тәрбиелеуге байланысты болып табылады.

Отбасылық құндылықтар мен ұлттық тәрбие мәселелері мектептердің тәрбие жұмысында, балалардың бос уақытын ұйымдастыру шеңберінде қосымша білім беруде, мәдени-бұқаралық іс-шаралар, конкурстар, сынып сағаттары, ата-аналар жиналыстары, үйірме жұмыстары және т.б. көрініс табуы тиіс.

Іске асырылып жатқан «Отбасы – орта мектеп» тәрбие жобасы:

- құндылық дағдарысы – жауапты ата-ана, отбасылық қарым-қатынас мәдениеті, дәстүрлер, ментальді ойлау, «отбасылық өзек», яғни жақын туыстық байланыстардың болуы сияқты отбасылық құндылықтардың жетіспеушілігі; баланың отбасында алатын шынайы құндылықтары, еңбек, ұлттық дәстүрлер, ұрпақтардың ерекше тәжірибесі ол үшін идеал болуды тоқтатады;

- қоғамның қарқынды дамуы;

- тез өзгеретін әлем;

- мұғалімдердің отбасылық тәрбиені ұйымдастырудың жаңа әдістері мен тәсілдеріне қажеттілігі сияқты заманауи тәрбиелік факторларды ескереді.

«Отбасы – орта мектеп» тәрбие жобасында жалпыұлттық құндылықтарды іске асыру әдістемесі отбасының тәрбиелік әлеуетін, отбасылық тәрбие бойынша педагогтердің әдістемелік практикасын және Қазақстан Республикасының білім беру ұйымдарында білім алушылардың ата-аналарымен өзара іс-әрекетті тиімді жетілдіруге бағытталған. Негізгі мақсат – жалпыұлттық рухани-адамгершілік және әлеуметтік құндылықтар жүйесіне баса назар аудара отырып, отбасындағы, мектептегі және қоғамдағы тәрбие ұстанымдарын үйлестіру.

Мұғалімдердің отбасымен ынтымақтасу сипаты негізінен мектепке әр түрлі қарайтын, мектепте және сыныпта тәрбие жұмысын ұйымдастырудағы рөлін көретін, баланы отбасында түрліше тәрбиелейтін және әртүрлі зияткерлік деңгейге ие ата-аналардың жағдайына байланысты. Сондықтан ата-аналар дәрістерін, ата-аналардың қатысуымен жаңа форматта бірлескен іс-шаралар өткізу ұсынылады.

Ата-аналардың, қоғамның, үкіметтік емес ұйымдардың қатысуымен «Мектеп өмірінің бір күні» жобасын іске асыру барлығына бірдей қарым-қатынас нысанын орнатпай, ата-аналардың қажеттіліктеріне, сұраныстарына, отбасы ерекшеліктері мен отбасылық тәрбиеге бағдарлана отырып, оларды мектеп, сынып, өз баласының істеріне шыдамдылықпен қарай отырып, білім беру үрдісінің барлық қатысушыларымен мүмкіндігін ескере отырып, өзара әрекет жасауға жәрдемдеседі.

Қазіргі педагогикалық және ата-аналар консилиумдары ата-аналармен және балалармен жеке әңгімелесулер өткізуі тиіс, соның нәтижесінде нақты баламен педагогикалық іс-шаралар бағдарламасы мен жүйесі келісіледі; баланың үй-жағдайымен танысу үшін отбасына бару, отбасылық мәселелер мен балаларды тәрбиелеу мәселелері бойынша кеңестер өткізу.

Отбасылық тәрбие әдістемесі инновациялық тәсілдерді, әдістер технологиясын, әдістер жиынтығын қамтиды. Отбасылық әдістердің бірі ата-аналардың баламен бірге туған өлкенің киелі орындарын (тарихи ескерткіштерді, кесенелерді, мұражайларды, табиғи объектілерді) зерттеуі – ол да тәрбие. Киелі орындарға бару отбасының адамгершілік дәстүрлерін жандандыруға, ұлттық бірегейлікті, ұрпақтар арасындағы байланысты және балалар мен ата-аналар арасындағы рухани жақындықты нығайтуға ықпал етуі мүмкін. Отбасында материалдық емес мәдени мұра нысандарын (ұлттық дәстүрлер, отбасылық дәстүрлер, аңыздар) сақтау қажет.

Балаға өз тегін, жеті атасын білу, өзінің отбасылық шежіресін құрастыру – рухани тәрбие берудегі отбасылық құндылық. Баланы отбасылық жәдігерлер мен тарихқа, фотосуреттерге, үй мұрағаттарына, марапаттар мен ата-әжелеріне құрметпен қарауға тәрбиелеу маңызды.

Тәрбие үрдісінде күнделікті деңгейде де, дағдарыс сәттерінде де отбасында өзара түсіністік пен өзара көмек негіздерін қалыптастыру маңызды.

Отбасылық құндылықтарды қалыптастыру жөніндегі әдістемелік ұсынымдар орта білім беру ұйымдарының оқу-тәрбие үрдісінде отбасылық тәрбиені іске асыруға арналған нұсқаулық болып табылады. https://www.nao.kz).

5) Еңбек, экономикалық және экологиялық тәрбие білім алушылардың бойында еңбек ең жоғары құндылық ретінде; шығармашылық еңбек; еңбек мәдениеті; экономикалық сана-сезім; мамандық; мансап; функционалдық сауаттылық; компьютерлік сауаттылық; жаһандық экологиялық сана-сезім; экомәдениет құндылығы, экологиялық мәдениет; табиғатқа ерекше құндылық ретіндегі сүйіспеншілік сезімі; туған жерге және кіші Отанға деген сүйіспеншілік сезімі тәрізді құндылықтар қалыптастыруға көмектеседі.

«Еңбек – елдің мұраты» жобасы шеңберінде өзінің кәсіби саласында елеулі нәтижелерге қол жеткізген табысты адамдардың өмірі мен қызметі кеңінен танымал, орта білім беру деңгейлеріндегі білім алушылар үшін кәсіптік бағдарлау жұмысы күшейтіледі, табанды еңбектің құндылығы жаңа деңгейге көтеріледі, бұл өскелең ұрпақ үшін рөлдік модель болуға тиіс.

Мектептегі еңбек тәрбиесі – бұл   практикалық тәжірибе, алғашқы еңбек дағдылары мен әдеттерін беру, олардың шығармашылық ойлауын, еңбексүйгіштігін дамыту мақсатында әлеуметтік пайдалы еңбектің әртүрлі педагогикалық ұйымдастырылған түрлеріне тарту процесі. Оқушыларды еңбекке тәрбиелеу: қолөнер көрмесі, сыныпты тазалау, гуманитарлық көмек, мектепті көгалдандыру және абаттандыру, шеберлер турнирі, игі істер апталығы, көңілді шеберлер қаласы, мектепті жеңіл жөндеу, еріктілер актісі, қамқорлық көрсету аймағы, еңбек десанты, мектеп жөндеу бригадасы секілді түрлі іс-шараларды ұйымдастыру арқылы жүзеге асырылады.

Мектеп түлектерінің болашақ мамандығын таңдауының тиімді шараларының бірі – білім беру ұйымдарындағы білім алушыларға кәсіптік бағдар беру жұмысы. Кәсіптік бағдар беру мектептегі оқу-тәрбие үрдісінде, білім алушылармен сабақтан тыс және мектептен тыс жұмыстар арқылы жүзеге асырылады. Бұл өмірге келген адамға кәсіби бағдарлауды дамыту үшін мамандықты немесе тәрбие жұмысының жүйесін ғылыми тұрғыдан таңдауға, білім алушыларға кәсіби өзін-өзі анықтау сәттерінде көмек көрсетуге ықпал ететін іс-шаралар жүйесін жүргізу.

Білім беру ұйымдарындағы білім алушыларға кәсіптік бағдар беру жұмысы мектеп түлектерінің болашақ мамандығын таңдауының тиімді шараларының бірі болып табылады. Болашақ мамандықты таңдау қазіргі уақытта жаңа мамандықтардың күн сайын пайда болуымен, ал ескілері өзектілігін жоғалтуымен немесе мүлдем жаңа нәрсеге айналуымен күрделенетініне педагогтердің назар аударуы маңызды.

Сондықтан мектептерде осы бағыттағы жұмысты оқу-тәрбие процесі, оқушылармен сабақтан тыс және мектептен тыс жұмыс арқылы жандандыру маңызды.   Өмірге жаңадан қадам басқан адамға өзін-өзі кәсіби анықтау аясында мамандықты ғылыми тұрғыдан таңдауға көмектесетін іс-шаралар жүйесін жүргізу ұсынылады.

Білім алушыларға кәсіптік бағдар беру бағытында мұнай-газ, ауыл шаруашылығы, көлік және логистика, машина жасау, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар, энергетика, туризм, тау-кен металлургия кешені және құрылыс сияқты негізгі 9 сала бойынша «Еңбек нарығында сұранысқа ие жаңа кәсіптер мен құзыреттердің атласы» ұлттық жобасы әзірленді.

Бұл құрал біздің балаларымызға өмірдегі басты таңдаудың бірі – мамандықты дұрыс таңдауға көмектеседі. Атласты құрастырған сарапшылардың болжамы бойынша болашақта 239 жаңа мамандық пайда болады, 129-ы жойылып, 95-і қатты өзгерістерге ұшырайды.

Кәсіби бағдар беру жұмысын дұрыс ұйымдастыру мақсатында:

- Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 2019 жылғы 15 сәуірдегі № 150 бұйрығымен бекітілген Қазақстан Республикасының білім беру ұйымдарында білім алушылардың кәсіби бағдарын анықтау және диагностикасын жүргізу бойынша әдістемелік ұсынымдарды;

- орта мектептің 7-11-сынып оқушыларының кәсіби диагностикасын жүргізу бойынша құралдарды пайдалану бойынша әдістемелік ұсынымдарды;

- Ерекше білім беру қажеттілігі бар балалардың мамандық таңдау кезінде отбасы, мектеп және жұмысқа орналасу органдарының өзара іс-қимылы бойынша әдістемелік ұсынымдарды (https://www.nao.kz) пайдалану ұсынылады.

Оқушылардың экономикалық тәрбиесі олардың жеке мүмкіндіктерін ашуға бағытталған, атап айтқанда, үнемділік, тапқырлық, қоршаған ортаға ұқыпты қарау және «Көркем еңбек», география, математика, физика, биология және химия, кәсіпкерлік және кәсіп негіздері сияқты оқу пәндерін оқу арқылы жүзеге асырылады.

Прагматизмді өмір салты ретінде білім алушылардың құндылық бағдары жүйесіне енгізу, қолда бар мүмкіндіктерді дұрыс пайдалану мен бөлуді қалыптастыру мақсатында «Үнем – қоғам қуаты» жобасы іске асырылуда. Бұл жобаның міндеті мінез-құлық трендтерін қалыптастыру, прагматикалық дағдыларға, тайм-менеджментке, қаржы ресурстарын сақтау және ұтымды әдеттерді дамыту мәселелері бойынша сыни ойлауға үйрету болып табылады.

Экономикалық тәрбиенің арқасында оқушылар экономика, экономикалық қатынастардың дамуы туралы идеялар мен түсініктерді меңгереді, нарықтық ортада бағдарлай алады және өз қызметін экономикалық тұрғыдан тиімді жүзеге асыра алады. Сыныптан тыс жұмыстарда экономикалық сананы тәрбиелеудің негізгі құралдары мен формаларын: тақырыптық сынып сағаттары, экскурсиялар, пікірталастар, рөлдік ойындар және т.б. қолдану. Мысалы, «Іскерлік қарым-қатынас этикасы» сынып сағаттары; «Жарнама жасау өнері», кәсіпорындарға экскурсиялар, «ХХІ ғасыр менеджері», «Бастаушы көшбасшы нені білуі керек?»; «Кәсіпорындардағы қақтығыс жағдайларын шешу» рөлдік ойыны және т.б.

Экономикалық тәрбие – экономикалық ойлауды дамытуды, экономикалық қызметте қалыптасатын адамгершілік және іскерлік қасиеттерді: қоғамдық белсенділікті, іскерлікті, бастамашылдықты қалыптастыруды; қоғамдық игілікке, шаруашылыққа ұқыпты, адал қатынасты; технологиялық процестер мен жабдықтарды жаңартуды, жоғары сапаны, жеке табыс пен игілікті қамтамасыз етуі тиіс.

«Ерте жастан экологиялық мәдениет» жобасы аясында тәрбиелік іс-шаралар кешенін іске асыру экологиялық тәрбиені қалыптастыруға, қоршаған әлемге ұқыпты қарауға ықпал етеді. Мысалы, пәндік салалар арқылы білім алушылар өсімдіктердің әр түрімен және декоративті өсімдіктерді көбейту тәсілдерімен (биоалуантүрлілік); білім беру ұйымдарында және үйде энергия тұтыну құрылымымен және оны үнемдеу тәсілдерімен (энергия үнемдеу); мектепте және үйде суды үнемді пайдалану мүмкіндігімен (су үнемдеу); қалдықтардың пайда болу көздері, оларды азайту тәсілдерін анықтау, қоқысты бөлек жинауды енгізу (қалдықтармен жұмыс істеу) және т.б. танысады.

Сыныптан тыс жұмыстарда келесі ақпараттық-экологиялық, әлеуметтік маңызы бар іс-шараларды: акцияларды, көрмелерді, мектеп пен оған іргелес аумақты үздік көгалдандыруға арналған конкурстарды, экологиялық бастамаларды, жергілікті халыққа экологиялық білім беруді жандандыру қажет. Білім алушыларды экологиялық тәрбиелеудің неғұрлым тиімді нысаны – Эко-фестиваль өткізу: ғылыми жобалар қорғау, эко-квесттер, қоқыстан арт-объектілер жасау бойынша шеберлік сыныптар, экологияның өзекті мәселелері бойынша ғылыми жобаларды қорғау, театрлық қойылымдарды дайындау, қайталама шикізатты пайдалана отырып экоматериалдан бұйымдар жасау мүмкіндігі болып табылады.

Экологиялық мәдениетті қалыптастырудың негізін білім беру ұйымдарының, ауданның, қаланың аумақтарын көгалдандыру және абаттандыру бойынша сенбіліктер; «Жасыл ел» қозғалысы шеңберінде жасыл желектер отырғызу, еріктілер қозғалысы, табиғи аймақтарды қоқыстан тазарту құрайды. Жалпы білім беру ұйымдарында «Экочеллендж», «Экощит», «Экодесант», «Гүлді калейдоскоп», «Ең жасыл кабинет», «Жасыл алтын», «Экожарыс», «Плоггинг» және т.б. жобаларды кеңінен енгізу ұсынылады.

1-11- сыныптарға арналған экология бойынша сынып сағаттарын өткізуге арналған ұсынымдар әзірленді. Экология бойынша сынып сағаттары айына бір рет өткізіледі.

6) Көпмәдениетті және көркем-эстетикалық тәрбие білім алушыларға эстетикалық сананы; эстетикалық талғам мен сезімді; халықтардың ұлттық мәдениеттерінің құндылықтарына көркемдік-эстетикалық бейімділікті қалыптастыруға көмектеседі.

Осы бағытты іске асырудың негізгі тетіктері – Қазақстан халқы Ассамблеясымен және этномәдени орталықтармен ынтымақтастық; балалар мен жастар жұмыстарының көрмесін ұйымдастыру, халықтар достығы фестивальдері, тілдік және шығармашылық клубтар, конкурстар; танымал адамдармен, өнер қайраткерлерімен кездесулер. Жыл сайын тәрбие жұмысының жоспарына білім алушыларды көп мәдениетті тәрбиелеу жөніндегі іс-шараларды (толеранттылық сабақтары, Әлем күніне арналған акциялар, халықаралық бейбітшілік күніне арналған бірыңғай ақпараттандыру сағаты және т.б.) енгізу ұсынылады.

Көркем-эстетикалық тәрбие саласында орта білім беру ұйымдарында отандық мәдени жетістіктерді – кітаптарды, пьесаларды, мүсіндерді, картиналарды, музыкалық шығармаларды, Ұлы дала мұрагерлерінің өткен мыңжылдықтағы халық ауыз әдебиетінің үздік үлгілерін – ертегілерді, аңыздарды, эпостарды, аңыздарды оқыту және ілгері жылжыту ұсынылады. Сонымен қатар тұрақты жұмыс істейтін тақырыптық кітап көрмелерін өткізу маңызды.

Театр өнері арқылы адамгершілік-эстетикалық тәрбие балаларды адамгершілік негіздері, идеялары, адамның іс-әрекеттері қалыптасатын іс-әрекеттерді қабылдау, түсіну және пайымдау дағдыларын қалыптастыруға негіз болатын әдеби-көркем тілмен таныстыруға ықпал етеді. Өскелең ұрпақты театр өнері әлеміне тарту мақсатында әр мектепте «Балалар және театр» ағартушылық жобасын жүзеге асыру маңызды (https://www.ziyatker.org/detyteatr).

7) Зияткерлік тәрбие құндылығы білім құндылығын; зияткерлік ұстанымның құндылығын; әрбір тұлғаның көшбасшылық қасиеттері мен дарындылық құндылығын; ал ақпараттық мәдениетті тәрбиелеу – кибермәдениет мен кибергигиенаны қалыптастырады.

Зияткерлік тәрбие лингвистикалық, музыкалық, логикалық-математикалық, кеңістіктік, дене-кинестетикалық, тұлғааралық зияткерлікті дамытуға бағытталуы керек.

Зияткерлік тәрбиенің кілті білім алушыларда эмоционалды зияткерлікті қалыптастыру болуы керек. Әдістемелік нұсқаулық ретінде «Денсаулық пен өмірлік дағдыларды қалыптастыру, сондай-ақ кәмелетке толмағандар арасында суицидтің алдын алу» бағдарламасы аясында әзірленген мұғалімдерге арналған әдістемелік құрал ұсынылады (3 модуль. Эмоционалды интеллект және тұлғааралық қарым-қатынас) «Bilim Foundation», 2017.

Оқушылардың зияткерлік мүмкіндіктерін, көшбасшылық қасиеттері мен дарындылығын дамытуды қамтамасыз ететін мотивациялық кеңістікті, сондай-ақ ақпараттық мәдениетті қалыптастыру мектептегі тәрбие жұмысының маңызды компоненттерінің бірі болып табылады.

«Ұшқыр ой алаңы» оқушылардың дебаттық қозғалысы жалпыұлттық мәдени-білім беру жобасын іске асыру білім алушыларды пайымдауға, талдауға және сыни ойлауға, командада жұмыс істеу дағдысын дамытуға, қарама-қарсы пікірге құрметпен қарауға, өз көзқарастары мен пікірлерін белсенді қорғауға үйретеді. Зияткерлік жарыс ретінде пікірсайыстарды сабақта және сабақтан тыс уақытта жоғары сыныптарда өткізген өте қолайлы. Қазіргі заманауи әлемде пікірсайыстар әртүрлі салаларда қолданылып, танымал бола бастады: саясат, бизнес, қоғамдық қызмет, білім беру, психология және т. б.

«Оқушылар мен студент жастардың дебаттық қозғалысы» жалпыұлттық мәдени-білім беру жобасының ережесі «Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың 2020-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын» іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарының 35-тармағына сәйкес және халықаралық тәжірибені ескере отырып әзірленді.

Дебат қозғалысының жалпы стратегиясы, мақсаты мен міндеттері бар, ол мектеп оқушыларын еліміздің әр өңірінде дебаттық орталықтар, клубтар құру арқылы дебаттық қозғалысқа жаппай тартуға бағытталған.

«Оқушылар мен студент жастардың дебаттық қозғалысы» жалпыұлттық мәдени-білім беру жобасының тұжырымдамасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің «Республикалық қосымша білім беру оқу-әдістемелік орталығы» РМҚК сайтында орналасқан. https://www.ziyatker.org/debatnoedvizheny).

Ақпараттық мәдениет мақсатында білім алушыларға интернет-кеңістікте өзін-өзі ұстау мәдениетін: қарым-қатынас мәдениетін, өз ойын білдіруді, әңгімелесушінің пікірін құрметтеуді, этикалық нормаларды сақтауды дағдыландыру маңызды. Оқушылардың өзін-өзі басқару аясында балалар мен жасөспірімдердің интернет-тәртібі мен қарым-қатынасы мәселелерін қарастыруды тәжірибе жүзінде қолдану аса құнды. Отбасы мен мектептің ынтымақтастығы «Балалардың денсаулығы мен дамуына зардабын тигізетін ақпараттан қорғау туралы» Қазақстан Республикасының 2018 жылғы 2 шілдедегі №169-VI Заңы аясында зорлық-зомбылықты, суицидті насихаттайтын интернет желісіндегі белгілі бір сайттарға балалардың қол жеткізуін бақылауды қамтамасыз етуге бағытталуы тиіс.

Жалпы білім беру ұйымдарының тәрбие жұмыстарының жоспарына кибермәдениет және кибергигиена, оның ішінде білім алушылардың кибер қауіпсіздігі және ақпараттық қауіпсіздігі жөніндегі іс-шараларды қосу қажет.

Халықаралық тәжірибені ескере отырып, білім алушыларды мектеп қабырғасынан бастап хакерлердің желілік шабуылдарынан қауіпсіздікті қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін дағдыларды үйрететін киберқауіпсіздікке оқыту керек. Киберқауіпсіздік, кибергигиена, кибермәдениет мәселелері бойынша мектепте оқыту семинарларын ұйымдастыру үшін материалдарды келесі сайттардан табуға болады:

• https://cybersecuritymonth.eu/press-campaign-toolbox/ecsm-material/cybersecurity-spaces-workshops-on-cybersecurity-for-high-school-students (бұл сайтта «Ресурстар» бөлімінде пайдалы болатын құжаттар бар);
• https://www.mcafee.com/blogs/consumer/importance-cybersecurity-lessons-schools/;
• https://eu-acerforeducation.acer.com/education-trends/cybersecurity-how-to-teach-students-to-use-internet-responsibly/;
• https://www.youtube.com/watch?v=ULGILG-ZhO0 (ағылшын тіліндегі бейнелер барлық негізгі қағидаларды түсіндіреді);

https://www.edb.gov.hk/en/edu-system/primary-secondary/applicable-to-primary-secondary/it-in-edu/information-security.html (Гонг Конгта мектеп оқушыларына арналған Киберқауіпсіздік бойынша PDF файлдары бар).

8) Дене тәрбиесі салауатты өмір салтының, дене шынықтыру мен спорттың, дене бітімін жетілдірудің құндылығын, өз денсаулығына жауапкершілікпен қараудың құндылығын қалыптастырады.

Орта білім беру ұйымдарында бұқаралық спорт түрлері (футбол, волейбол, баскетбол, гандбол, футзал, ұлттық спорт түрлері: асық ату, тоғыз құмалақ, қазақ күресі) бойынша мектептік спорт лигалары желісін кеңейту және спорт түрлері бойынша мамандандырылған сыныптар мен спорт секцияларын ашу маңызды. Ұлттық және бұқаралық спорт түрлері бойынша ұлттық спорт лигаларын, қысқы және жазғы спорт түрлері бойынша оқушылар спартакиадасын дамыту және оқушыларды бұқаралық спорт түрлерімен қамтуды ұлғайту жөніндегі жұмысты жалғастыру қажет.

Дене тәрбиесі міндеттерінің бірі – білім алушыларды республикалық көпдеңгейлі балалар-жасөспірімдер турнирлері мен жарыстарына, халықаралық жарыстарға (қысқы және жазғы Дүниежүзілік Гимназиада) қатысуға белсенді тарту.

Жасөспірімдердің ұрпақты болу денсаулығын сақтау, нашақорлықтың, маскүнемдіктің, темекі шегудің, АИТВ-ның алдын алу және салауатты өмір салтының негіздері бойынша семинар-тренингтер өткізу – тәрбие жұмысының ажырамас бөлігі.

Жоғарыда көрсетілген іс-шараларды өткізу үшін бұқаралық спорт түрлері (футбол, волейбол, баскетбол және т. б.) бойынша мектеп спорт лигасын ұйымдастыру жөніндегі әдістемелік ұсынымдар қоры болып табылады https://www.nao.kz).

Тәрбие жұмысын жоспарлау кезінде жоспарлаудың өзекті нысанын мегажоба ретінде пайдалану ұсынылады, оның ішінде ортақ мақсатпен, оларды орындау уақытымен біріктірілген өзара байланысты жобалар. Жобалар шеңберіндегі іс-шаралардың сәтті болуының шарттарының бірі – сынып жетекшісінің барлық жүзеге асырылатын қайта құрулардың маңыздылығын түсінуі, олардың білім беру үрдісінде өз қызметін талдауы.

Тәрбие жұмысының нәтижелерін бағалау кезінде үш деңгейді ескеру қажет. Бірінші деңгей – оқушының  әлеуметтік білім алуы және күнделікті өмірде әлеуметтік шынайылықты алғашқы түсінуі. Екінші деңгей – оқушының  өмірлік тәжірибе және қоғамның негізгі құндылықтарында (адам, отбасы, Отан, табиғат, әлем, білім, еңбек, мәдениет), жалпы әлеуметтік шынайылықта құндылық қатынасын алу. Үшінші деңгей – оқушының  тәуелсіз әлеуметтік іс-әрекет тәжірибесін алуы. Әдістемелік ұсынымдарда сипатталған  тәрбиелік іс-шара критерийлері: қойылған мақсаттарға қол жеткізу деңгейін өлшеу критерийлері (бәсекеге қабілеттілік; прагматизм; ұлттық бірегейлікті сақтау; білімге табыну; Қазақстанның революциялық емес, эволюциялық дамуы; сананың ашықтығы). Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы, 2018. – 120 б.

Білім беру ұйымдарындағы атрибуттарды  ұлттық құндылықтар негізінде жүргізу ұсынылады:

1) тұлғааралық қатынас. Білім беру ұйымдарындағы тұлғааралық қатынастың алғашқы көрінісі амандасу. Қазіргі уақытта «педагог-педагог», «педагог-оқушы», «оқушы-оқушы» арасында амандасу рәсімінде «Сәлеметсіз бе, апай (ағай)!», «Сәлем!» деген сөздер қолданылады.

Қазақстан Республикасы Конституциясының 1-бабының 1-тармағында «Қазақстан Республикасы өзін зайырлы, ашық, құқықтық мемлекет ретінде орнықтырады» делінген. Ал Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңының 3-бабының 4-тармағында білім беру саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі принциптерінің бірі – білім берудің зайырлы сипаты деп анықталған.

Осы ретте білім беру ұйымдарында бірін-бірі көрген сәттегі «педагог-педагог», «педагог-оқушы», «оқушы-оқушы» арасындағы амандасуды «Қайырлы таң!», «Қайырлы күн!», «Қайырлы кеш!» сөздерімен білдіру ұсынылады.

Қазіргі уақытта оқу қазақ тілінде жүргізілетін мектептерде қолданылатын оқушының мұғалімге қаратып айтылып жүрген «Апай», «Ағай» қаратпа сөздерінің түбі туыстық қатынасты білдіретін «Апа», «Аға» ұғымдары негізіндегі сөздер. Білім беру ұйымдарында «оқушының педагогке», «педагогтің-педагогке» қатысты қаратпа сөзі ұстаздық қызметпен байланысты ұғымға негізделгені жөн. Ондай ұғымдар – «Мұғалім», «Ұстаз», «Ханым», «Мырза» немесе «Аты және әкесінің аты».

Сонымен бірге педагогтің оқушыға қаратып айтатын қаратпа сөзін оқушының атымен айту ұсынылады. Осымен қатар оқушыға «сен» немесе «сіз» деп айту ұсынылады.

2) Оқу процесін білім алушылардың денсаулығын сақтау технологиялары негізінде ұйымдастыру талабына сай сабақтардың арасында соғылатын қоңыраулардың үнін ізгілендіру мәселесі өз шешімін табуда.

Бүгінгі күнгі қоладан құйылып жасалған қоңырау Символ ретінде директордың жұмыс орнында көрнекті жерде тұрады. Ол «Алғашқы қоңырау», «Соңғы қоғырау» салтанатты сәттерінде соғылады. Ал күнделікті оқу процесінде электрқоңырау соғылады.

Республиканың көптеген мектептерінде электрқоңыраудың орнына музыкалық әуендер қолданылады. Музыкалық әуен ретінде домбырамен орындалатын күйлер: сабақтың басталуын «төкпе», аяқталуын «шертпе» күйлермен орындау ұсынылады. Күйлердің жазбалары ӘНХ-ның толық нұсқасында берілген.

3) Білім беру ұйымдарының басшыларына мектептің алдында тұрып таңертеңгілік немесе түстен кейін мектепке келген балаларды күтіп алу және сабақтан соң шығарып салу рәсімін енгізу ұсынылады.

4) Ізгілендіру талабы мектеп пен ата-ана арасындағы қарым-қатынаста да көрініс табуы тиіс. Мектеп пен ата-ана арасындағы қарым-қатынасты жаңа форматқа көшіру мақсатында «Ата-аналар үшін қонақжай», «Директорлық сенбі», «Педагогикалық консилимум» жобаларын жүзеге асыру ұсынылады.

Білім беру ұйымдарының басшылары, педагогтері білім алушылардың зияткерлік сайыстары мен спорттық жарыстарын, педагогтердің кәсіби сайыстарын Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2021 жылғы 25 мамырдағы № 232 бұйрығымен бекітілген тізімге сай және жергілікті атқару органдарының қаулылары мен Білім басқармаларының бұйрығы негізінде ақысыз ұйымдастыру қажет. Білім беру ұйымдарының, педагогтердің, білім алушылардың оқу, кәсіби жетістіктерін бағалауда осы ресми сайыстар мен жарыстардың нәтижелерін есепке алу ұсынылады. https://adilet.zan.kz/kaz/docs/V2100022817#3

Тәрбие жұмысын ON-LINE-форматта ұйымдастыру ұсынылады.

1- мазмұн.  Онлайн көрмелер:

- «Оқуға кеңес береміз». Мектеп сайтына аудиокітаптарды орналастыру. Нысаны – қорытынды бойынша талқылау, кітаптардың сүйікті беттеріне иллюстрациялар, «Осы кітапты оқудың 3 себебі» кеңесі және т.б.;

- Жас суретшілердің «Дүниежүзілік мұра объектілері» көрмесі. Нысаны – Қазақстандағы үш нысанды салу: Тамғалы петроглифтері, Х.А. Яссауи кесенесі, Батыс Тянь-Шань табиғи объектісі. (Объектілер Қазақстанның 100 киелі жерлерінің тізімінен анықталады). Суреттерді мектептің Instagram парақшасында жариялау.

2 - мазмұн. Виртуалды экскурсиялар:

- біздің Отанымыз – Қазақстан рәміздері бойынша: Маңғыстау қорымы-Сисем-Ата-батырлар пантеоны, Шопан-Ата жерасты мешіті, Бекет-ата мешіті, Ахмет Яссауи кесенесі, Абайдың әдеби-мемориалдық үй-мұражайы және басқа да аймақтық қорықтық, тарихи орындар, киелі жерлер бойынша виртуалды тур (<url>) kazmuseum.com/ru/zaly.html, http://yqlasmusmuseum.kz/ http://www.gmirk.kz/; https://qazexpocongress.kz/; https://nur-sultan3d.kz.

- әлемдік онлайн мұражайларға/бейнеспектакльдер/балеттер/опералар: Эрмитаж, Ван Гог Амстердам мұражайы, Третьяков галереясы, Өнер тарихы мұражайы, Уффизидің цифрлық мұрағаттары, Лувр, Мемлекеттік мұражай (Санкт-Петербург), Британ мұражайы, ресми YouTube каналындағы мұражай мен экспозицияларға виртуалды экскурсиялар, Прадо, 11 мыңнан астам туындының фото-суреттері, суретшілерді іздеу (алфавиттік көрсеткішпен) және тақырыптық іздеу, Метрополитен мұражайы, Нью-Йорк, Сальвадор Дали мұражайы, Нью-Йорк Metropolitan Opera, Вена операсы, Үлкен театр және т.б. Нысаны: слайд-есеп, презентация және т. б. ( http://journal-shkolniku.ru/virtual-ekskursii.html);

3 - мазмұн. Салауатты өмір салты бойынша онлайн-ағарту (СӨС):

- «Желілік қала», вайберде немесе басқа мессенджерде топ құру арқылы. Салауатты өмір салтын насихаттау формалары – онлайн-викториналар, веб- квесттер – «Флэшмоб» веб-квесті, Денсаулық күніне арналған веб-квест, «Денсаулық қазынасын іздеуде» квест-ойыны, «Дұрыс тамақтану» квест-ойыны және т.б.

4 - мазмұн. Киносүйер қауымға арналған кинозал:

- қазақстандық режиссерлердің танымдық фильмдері (https://ru.wikipedia.org/wiki/ «Қазақфильм» студиясы фильмдерінің тізімі);

- бағдарламаға «Біздің заманымыздың батыры», Б. Соқпақбаев «Менің атым Қожа», «Аңшы бала», «Сергей Есенин», Одиссей, «Язаон және аргонавтар», Р. Стивенсон «Қазына аралы», В. Скотт «Айвенго», Р. Стивенсон «Қара жебе», Жюль Верн «Он бес жасар капитан», А. Линдгрен «Ленебергтің Эмилі», ағайынды Гримм ертегілері бойынша фильмдер және т.б. кіреді.

https://gunfighterar.wixsite.com/mysite-1/blank-5;

https://www.film.ru/articles/ot-moskvy-do-berlina?page=show);

5 - мазмұн.«Сынып қонағымен бір сағат» онлайн-платформасы:

- қазақстандық танымал спортшылармен, қоғам қайраткерлерімен, кәсіпкерлермен, актерлермен, еріктілермен, журналистермен, стилистермен тікелей эфирде кездесулер.

6 - мазмұн. «VISION» онлайн өзін-өзі басқару аумағы:

- мектеп өміріндегі оқиғалар туралы;

- оқушылардың өздері ұсынатын түрлі байқаулар, жобалар, фотофлешмобтар, акциялар.

Талғар ауданының 2021-2022 оқу жылына арналған тәрбие       жұмысының жылдық

Ц И К Л О Г Р А М М А С Ы

2021-2022 оқу жылына арналған тәрбие жұмыстарын      ұйымдастыру

МЕКТЕПТЕГІ ТӘРБИЕ САЛАСЫ БОЙЫНША ІС-ШАРАЛАР ЦИКЛОГРАММАСЫ

Мектептегі тәрбие жұмысының мақсаты:

Міндеттері:

• Сыныпта денсаулығы зор, рухани дүниесі бай, адамгершілікті, тәуелсіз жеке тұлғаны қалыптастыруға ықпал ететін тәрбие жүйесін құру және дамыту;
• Оқушыларды азаматтылыққа, отансүйгіштікке, зиялылыққа, адам құқықтары мен бостандықтарын, мемлекеттік рәміздер мен ұлттық дәстүрлерді сыйлауға тәрбиелеу;
• Табиғатты қорғауға,қоршаған ортаны бағалауға тәрбиелеу;
• отбасын сынып жұмысының тәрбие жүйесіне араластыру.
• Оқушы бойында рухани-адамгершілік тәрбие негізін қалыптастыру,эстетикалық тәрбие арқылы жан сұлулығы мен мейірімділік қасиеттерін жетілдіру
• Сыныптағы, мектепішілік,қоғамдық жұмыстарға жұмыстарға белсене қатысуға дағдыландыру.

Күтілетін нәтиже:

• Ой-өрісі кеңінен,жан-жақты тұлға қалыптасады.
• Оқушылармен жеке тұлға ретінде қарым-қатынас орнайды.
• Жеке бас гигеналарын ұстануды үйренеді.
• Ата-анамаен жүйеді байланыс орнап,мектеп,ата-ана арасындағы байланыс нығаяды.
• Өзін-өзі тануға ұмтылады,белсенділіктері артады

Тәрбие жұмысының бағыттары бойынша іс-шаралар жоспары

«Қауіпсіздік ережелерімен таныстыру жарақаттанудың алдын-алу»

«Әлемдік коранавирус инфекциясынан сақ болайық»

«Біз темекі шегуге қарсымыз» Дүниежүзілік темекі шегуден бас тарту күні

Дене тәрбиесі,салауатты өмір салты айлығы

   Директордың тәрбие ісі жөніндегі орынбасарлары:                 Сыздықова  Р.Б.           Байгелова Д.М.